Ο Κωνσταντίνος Α' (Flavius Valerius Aurelius Constantinus, 27 Φεβρουαρίου 272 - 22 Μαΐου 337), ήτοι ο Μέγας Κωνσταντίνος, ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας που κυβέρνησε από το 306 έως το 337. Γεννημένος στην περιοχή που σήμερα είναι γνωστή ως Νις (σημερινή Σερβία), ήταν υιός του Φλάβιου Βαλέριου Κωνστάντιου, αξιωματικού του ρωμαϊκού στρατού με καταγωγή από την Ιλλυρία. Η μητέρα του, Ελένη, ήταν Ελληνίδα από το Δρέπανο της Βιθυνίας, κόρη ξενοδόχου την οποία χώρισε αργότερα ο πατέρας του Κωνστάντιος ο Χλωρός -σύμφωνα με τα ήθη της εποχής- επειδή δεν είχε αριστοκρατική καταγωγή για να νυμφευθεί την θετή κόρη του Αυγούστου Μαξιμιανού και να γίνει Καίσαρας.
Ο Κωνστάντιος ο Χλωρός και η εξέλιξη του Μεγάλου Κωνσταντίνου
Ο πατέρας του έγινε Καίσαρας, αναπληρωτής αυτοκράτορας στη δύση το 293. Ο Κωνσταντίνος στάλθηκε ανατολικά, όπου ανήλθε στην ιεραρχία για να γίνει Χιλίαρχος των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Γαλέριου. Ο πατέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο Κωνστάντιος ο Χλωρός ήταν χαρακτήρας ανθρώπινος και καλοσυνάτος. Όλοι οι υπήκοοί του τον αγαπούσαν. Αρνήθηκε να εκτελέσει τις διώξεις και μαρτύρια των Χριστιανών που λάμβαναν χώρα στα υπόλοιπα μέρη της Αυτοκρατορίας και παρέμεινε σπλαχνικός. Ο Διοκλητιανός μάλιστα μόλις έμαθε ό,τι δεν φορολογεί τους υπηκόους του έστειλε αντιπροσωπεία για να τον ελέγξει. Ο Κωνστάντιος ο Χλωρός το επιβεβαίωσε και εξήγησε ό,τι όσα ανήκουν στους υπηκόους του ανήκουν στον Καίσαρα, δηλαδή σε αυτόν και ό,τι ο ίδιος (δηλαδή ο Κωνστάντιος ο Χλωρός) ανήκει σε αυτούς (τους υπηκόους του). Μάλιστα για να το επιβεβαιώσει κάλεσε τον λαό του να γεμίσει τις πλατείες με ό,τι πολυτιμότερο είχαν. Και όντως ο λαός έφερε στις πλατείες -όπως ο δικός τους Καίσαρας Κωνστάντιος ζήτησε- χρυσάφι, πολύτιμα κοσμήματα, χρήματα, εμπορεύματα- και ό,τι άλλο διέθεταν. Οι αντιπρόσωποι του Διοκλητιανού έμειναν άφωνοι και ανεχώρησαν.
Ο Κωνστάντιος ο Χλωρός και η εξέλιξη του Μεγάλου Κωνσταντίνου
Ο πατέρας του έγινε Καίσαρας, αναπληρωτής αυτοκράτορας στη δύση το 293. Ο Κωνσταντίνος στάλθηκε ανατολικά, όπου ανήλθε στην ιεραρχία για να γίνει Χιλίαρχος των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Γαλέριου. Ο πατέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο Κωνστάντιος ο Χλωρός ήταν χαρακτήρας ανθρώπινος και καλοσυνάτος. Όλοι οι υπήκοοί του τον αγαπούσαν. Αρνήθηκε να εκτελέσει τις διώξεις και μαρτύρια των Χριστιανών που λάμβαναν χώρα στα υπόλοιπα μέρη της Αυτοκρατορίας και παρέμεινε σπλαχνικός. Ο Διοκλητιανός μάλιστα μόλις έμαθε ό,τι δεν φορολογεί τους υπηκόους του έστειλε αντιπροσωπεία για να τον ελέγξει. Ο Κωνστάντιος ο Χλωρός το επιβεβαίωσε και εξήγησε ό,τι όσα ανήκουν στους υπηκόους του ανήκουν στον Καίσαρα, δηλαδή σε αυτόν και ό,τι ο ίδιος (δηλαδή ο Κωνστάντιος ο Χλωρός) ανήκει σε αυτούς (τους υπηκόους του). Μάλιστα για να το επιβεβαιώσει κάλεσε τον λαό του να γεμίσει τις πλατείες με ό,τι πολυτιμότερο είχαν. Και όντως ο λαός έφερε στις πλατείες -όπως ο δικός τους Καίσαρας Κωνστάντιος ζήτησε- χρυσάφι, πολύτιμα κοσμήματα, χρήματα, εμπορεύματα- και ό,τι άλλο διέθεταν. Οι αντιπρόσωποι του Διοκλητιανού έμειναν άφωνοι και ανεχώρησαν.
Ο Διοκλητιανός ήταν ο πρώτος Αύγουστος και Καίσαρ, δεύτερος Αύγουστος θα λέγαμε, ο Γαλέριος. Βοηθός του στην Ανατολή. Ο Μαξιμιανός επίσης συναύγουστος, είχε καίσαρα τον Κωνστάντιο Χλωρό, τον πατέρα του Κωνσταντίνου στη Νίσσα. Το 305, την 1η Μαΐου, παραιτήθηκε ο Διοκλητιανός και ο Μαξιμιανός και ο Χλωρός ανακυρήχθηκε Αύγουστος στην Δύση και ο Γαλέριος στην Ανατολή. Ο Κωνσταντίνος τότε εκλήθη στη Δύση, κοντά στον πατέρα του. Το 306 επέρχεται ο θάνατος του Κωνσταντίου Χλωρού και στις 25 Ιουλίου του 306, ο στρατός ανεκύρηξε τον Κωνσταντίνο αυτοκράτορα. Αλλά και ο Μαξέντιος, ο γιος του Μαξιμιανού, το ίδιο έτος στις 28 Οκτωβρίου, ανακηρύχθηκε και αυτός αυτοκράτορας. Το 311 αποθνήσκει ο Γαλέριος και τον διαδέχεται ο Λικίνιος που έλαβε ως σύζυγο την Κωνσταντία – Κωνσταντία και αυτή – θετή αδερφή του Κωνσταντίνου.
| Κωνσταντίνος ο Α' ή Μέγας Κωνσταντίνος |
Το 313 ο Λικίνιος ενίκησε τον Μαξιμίνο. Και μένουν τώρα δύο Αύγουστοι. Ο Κωνσταντίνος ο πρώτος Αύγουστος και ο Λικίνιος δεύτερος Αύγουστος. Έτσι το 313 εκδίδεται το περιβόητο διάταγμα των Μεδιολάνων, που θα δούμε ποιά είναι η σημασία του. Το 321 ο Λικίνιος επαναφέρει τους διωγμούς με νέο διάταγμα εναντίον των χριστιανών ενώ το 313 είχε αποφασιστεί, με πρώτον τον Κωνσταντίνο, να πάψουν οι διωγμοί. Επέρχεται η σύγκρουση μεταξύ των δύο και η ήττα του Λικινίου. Το 324 ο Κωνσταντίνος γίνεται μονοκράτορας, η αυτοκρατορία αποκτά ενότητα σε μία αχανή έκταση. Από την Θούλην, που μπορεί να ήταν η σημερινή Ισλανδία, ή τουλάχιστον η Ιρλανδία, μέχρι την Περσία και την Ινδία. Επομένως γίνεται ένα ενιαίο κράτος, με μία κεντρική εξουσία, έναν κεντρικό αυτοκράτορα.
Η νίκη του Κωνσταντίνου επί του Μαξεντίου
Να σημειώσουμε ότι στις 28 Οκτωβρίου του 312 έγινε η καθοριστική μάχη μεταξύ του Μαξεντίου, κουνιάδου του Μεγάλου Κωνσταντίνου και του Μεγάλου Κωνσταντίνου στη Μουλβία γέφυρα. Ο Μαξέντιος θέλησε να γίνει ο μόνος Αυτοκράτωρ και καταστρέφει τα αγάλματα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο Κωνσταντίνος, μέσω των Άλπεων έρχεται στην Ιταλία και οι δυο στρατοί συναντώνται στην γέφυρα του Τίβερη ποταμού, δυο χιλιόμετρα έξω από την Ρώμη. Εκεί ο Μέγας Κωνσταντίνος βλέπει στον ουρανό την Θεοσημεία, ήτοι τον Σταυρό και το ''Εν τούτω Νίκα'' ήτοι ''με Αυτόν να νικάς, (ας νικάς)''. Την Θεοσημεία αυτή είδαν όχι μόνον ο Μέγας Κωνσταντίνος αλλά και ο Άγιος Αρτέμιος που ήταν εκεί καθώς και ο στρατός. ο Κωνσταντίνος δίνει εντολή να κατασκευαστεί το λάβαρο με τον Σταυρό και το Χριστόγραμμα ΧΡ. Το ίδιο γίνεται και στις ασπίδες των στρατιωτών του. Ο Μαξέντιος διαθέτει 100.000 στρατό ενώ ο Κωνσταντίνος μόνον 25.000.
Όπως είπαμε στις 28 Οκτωβρίου του 312 γίνεται η μάχη, όπου γκρεμίστηκε η γέφυρα του Τίβερη και πνίγηκε μέρος του στρατού του Μαξεντίου και ο ίδιο ο Μαξέντιος. Τα στρατεύματα του Μαξεντίου κυριολεκτικά συνετρίβησαν. Ο Κωνσταντίνος μπαίνει στην Ρώμη και δίνει εντολή να μην πειραχτούν οι στρατιώτες του Μαξεντίου. Τους θεωρεί πλέον υπηκόους του απελευθερωμένους. Ο στρατός και ο λαός της Ρώμης χάρηκαν με τη νίκη του Κωνσταντίνου. Οι ασυδοσίες των αυτοκρατόρων της Ρώμης, οι αρπαγές γυναικών των αυλικών από τον Αυτοκράτορα, τα όργια και τα πέρα από κάθε λογική λουκούλλεια γεύματα, η καταδυνάστευση του λαού, η αντιμετώπιση των δούλων και γυναικών ως αντικείμενα λαμβάνουν με τον Κωνσταντίνο τέλος. Τρια χρόνια αργότερα ο Κωνσταντίνος θα κατασκευάσει στην Ρώμη θριαμβευτική Αψίδα που υπάρχει ως σήμερα.
Έργα του Μεγάλου Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος πραγματοποίησε στην Αυτοκρατορία τεράστιες -για την εποχή του- και για Αυτοκράτορας που είχε δυνατότητα ζωής και θανάτου επί των υπηκόων του, αστικές, νομοθετικές και θρησκευτικές αλλαγές.
Συνοπτικά: 1. Άλλαξε το περιεχόμενο της δουλείας. Δεν την κατήργησε μεν αλλά ο δούλος μπορούσε να είναι πλέον συνεργάτης και φίλος με τον κύριό του. Επιπλέον μπορούσε να απελευθερωθεί. 2. Εισήγαγε αυστηρά νομοθετικά μέτρα σύμφωνα με τα οποία δεν επιτρεπόταν στον κύριο όχι μόνον να θανατώσει αλλά ούτε καν να κακοποιήσει δούλο. Απαγόρευσε τον στιγματισμό των δούλων στο μέτωπο. 3. Καταδίκασε αυστηρά την μοιχεία 4. Εισήγαγε το οικογενειακό δίκαιο. 5. Κατήργησε την πιο εξευτελιστική -για τον άνθρωπο, ποινή θανάτου, αυτή του σταυρικού. 6. Απαγόρευσε τις απαγωγές κοριτσιών 7. Ανύψωσε με νόμους την θέση της μητέρας 8. Προστάτεψε την οικογένεια και τα παιδιά από την κατάχρηση της πατρικής εξουσίας 9. Ρύθμισε θέματα διαζυγίου, κληρονομιάς κ.α. 10. Κατήργησε το σώμα των Πραιτοριανών που ανεβοκατέβαζε αυτοκράτορες 11.Σεβάστηκε την θρησκεία όλων. Υπέγραψε το 313 το διάταγμα των Μεδιολάνων και θεσπίστηκε η ανεξιθρησκεία σε όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Δεν επέβαλε τον Χριστιανισμό. Αυτό θα γίνει αργότερα, το 380 μ.Χ. από τον Θεοδώσιο τον Α'. Ο Μέγας Κωνσταντίνος εξασφάλισε την ανεξιθρησκεία σε μια αυτοκρατορία που μόνον το 8-10% ήταν Χριστιανοί. 12. Ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη. Αρνήθηκε το λατινόφωνο ειδωλολατρικό κέντρο της Ρώμης και αναζήτησε πόλη προς την Ανατολή και ενώ αρχικά κινήθηκε προς την περιοχή της Τροίας κατόπιν επέλεξε την περιοχή, που μετέπειτα ονομάσθηκε Κωνσταντινούπολη. Οι αξιωματικοί του τον ρωτούσαν -ενώ αυτός ιππεύοντας χάρασε τα όρια της Πόλης- γιατί πηγαίνει τόσο μακρυά. Ο Κωνσταντίνος απάντησε ό,τι ακολουθεί αυτόν που είναι μπροστά του. Άγγελος Κυρίου τον καθοδηγούσε να χαράξει τα όρια της Πόλης. Η Κωνσταντινούπολη υπάρχει η Νέα Ρώμη και είναι αφιερωμένη στην Παναγία μας. 13. Υπήρξε αυτοκράτορας και στοργικός πατέρας παράλληλα. Σεβάστηκε και μερίμνησε για τους υπηκόους του. Πρώτος άναβε το λυχνάρι στο αυτοκρατορικό του δωμάτιο και τελευταίος το έσβηνε τις μεταμεσονύχτιες ώρες. Δούλευε, μεριμνούσε, κοπίαζε για τον λαό του.
Σύνοδο Νικαίας
Συνοπτικά: 1. Άλλαξε το περιεχόμενο της δουλείας. Δεν την κατήργησε μεν αλλά ο δούλος μπορούσε να είναι πλέον συνεργάτης και φίλος με τον κύριό του. Επιπλέον μπορούσε να απελευθερωθεί. 2. Εισήγαγε αυστηρά νομοθετικά μέτρα σύμφωνα με τα οποία δεν επιτρεπόταν στον κύριο όχι μόνον να θανατώσει αλλά ούτε καν να κακοποιήσει δούλο. Απαγόρευσε τον στιγματισμό των δούλων στο μέτωπο. 3. Καταδίκασε αυστηρά την μοιχεία 4. Εισήγαγε το οικογενειακό δίκαιο. 5. Κατήργησε την πιο εξευτελιστική -για τον άνθρωπο, ποινή θανάτου, αυτή του σταυρικού. 6. Απαγόρευσε τις απαγωγές κοριτσιών 7. Ανύψωσε με νόμους την θέση της μητέρας 8. Προστάτεψε την οικογένεια και τα παιδιά από την κατάχρηση της πατρικής εξουσίας 9. Ρύθμισε θέματα διαζυγίου, κληρονομιάς κ.α. 10. Κατήργησε το σώμα των Πραιτοριανών που ανεβοκατέβαζε αυτοκράτορες 11.Σεβάστηκε την θρησκεία όλων. Υπέγραψε το 313 το διάταγμα των Μεδιολάνων και θεσπίστηκε η ανεξιθρησκεία σε όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Δεν επέβαλε τον Χριστιανισμό. Αυτό θα γίνει αργότερα, το 380 μ.Χ. από τον Θεοδώσιο τον Α'. Ο Μέγας Κωνσταντίνος εξασφάλισε την ανεξιθρησκεία σε μια αυτοκρατορία που μόνον το 8-10% ήταν Χριστιανοί. 12. Ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη. Αρνήθηκε το λατινόφωνο ειδωλολατρικό κέντρο της Ρώμης και αναζήτησε πόλη προς την Ανατολή και ενώ αρχικά κινήθηκε προς την περιοχή της Τροίας κατόπιν επέλεξε την περιοχή, που μετέπειτα ονομάσθηκε Κωνσταντινούπολη. Οι αξιωματικοί του τον ρωτούσαν -ενώ αυτός ιππεύοντας χάρασε τα όρια της Πόλης- γιατί πηγαίνει τόσο μακρυά. Ο Κωνσταντίνος απάντησε ό,τι ακολουθεί αυτόν που είναι μπροστά του. Άγγελος Κυρίου τον καθοδηγούσε να χαράξει τα όρια της Πόλης. Η Κωνσταντινούπολη υπάρχει η Νέα Ρώμη και είναι αφιερωμένη στην Παναγία μας. 13. Υπήρξε αυτοκράτορας και στοργικός πατέρας παράλληλα. Σεβάστηκε και μερίμνησε για τους υπηκόους του. Πρώτος άναβε το λυχνάρι στο αυτοκρατορικό του δωμάτιο και τελευταίος το έσβηνε τις μεταμεσονύχτιες ώρες. Δούλευε, μεριμνούσε, κοπίαζε για τον λαό του.
Σύνοδο Νικαίας
Το 325 στη Νίκαια της Βιθυνίας ο Μέγας Κωνσταντίνος συγκάλεσε την Πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας ή Α΄ Οικουμενική Σύνοδο με σκοπό την αποκατάσταση της ειρήνης στα εκκλησιαστικά ζητήματα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η σύνοδος καταδίκασε τη διδασκαλία του Αρείου, συνέταξε το Σύμβολο της Νίκαιας που καθιέρωσε τον όρο ομοούσιος και όρισε την ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα. Ο Μέγας Κωνσταντίνος κάθισε σε θρόνο στο κέντρο της Συνόδου και προσφώνησε στα ελληνικά τους αρχιερείς χωρίς να προεδρεύει. Μάλιστα ασπάστηκε τα ακρωτηριασμένα μέλη των Επισκόπων που είχαν διωχθεί και βασανισθεί από τους ειδωλολάτρες. Στη Σύνοδο αυτή παρευρέθησαν ο Άγιος Σπυρίδων, ο Μέγας Αθανάσιος, ο Άγιος Νικόλαος κ.α. Σημειώνουμε ό,τι νωρίτερα το 311 και 313-14 με αφορμή την αίρεση των Δονατιστών ο Κωνσταντίνος αυτοπεριόρισε την εξουσία του ως ύψιστος δικαστής και παρέπεμψε στην Σύνοδο, στους Επισκόπους δηλαδή, να δικάσουν την αίρεση.
Η στάση του απέναντι στην ειδωλολατρεία
Ένα χρόνο μετά την Σύνοδο της Νικαίας ο Μέγας Κωνσταντίνος πηγαίνει στη Ρώμη για να εορτάσει τα 20χρονα της Βασιλείας του. Εκεί καλείται -θα λέγαμε βάσει πρωτοκόλλου- να θυσιάσει στα είδωλα. Ο Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος αρνείται. Οι ειδωλολάτρες δεν είχαν κανένα πρόβλημα να υπάρχει ακόμης ένας θεός στις χιλιάδες των ειδωλολατρικών που λάτρευαν. Αυτό που δεν δέχονταν ήταν η μοναδικότητα του Αληθινού Θεού των Χριστιανών. Αυτό που λέμε στην θεία λειτουργεία ''Εις Άγιος, εις Κύριος, Ιησούς Χριστός...''.
Με τις ειδωλολατρικές θυσίες ετιμάτο ο Καίσαρας ως θεότης καθώς και το πνεύμα της Ρώμης. Εφόσον κάποιος τιμούσε αυτά μπορούσε να πιστεύει όπου θέλει. Αλλά ο Μέγας Κωνσταντίνος αρνήθηκε να θυσιάσει σε αυτά και οι ειδωλολάτρες κατέστρεψαν τα αγάλματά του. Ο ίδιος αντιμετώπησε ειρηνικά το γεγονός και καθησύχασε τους στρατηγούς του λέγοντας πως ''το πρόσωπό του είναι μια χαρά, δεν έχει βλαφθεί''.
Βάπτησις και θάνατος του Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος είχε βαθειά πνευματική σχέση με τον Όσιο Κορδούης. Με αυτόν συνελέγετο. Κατά την συνήθεια της εποχής οι αγαπώντες τον Χριστό βαπτίζονταν σε μεγάλη ηλικία, όπως άλλωστε ο Μέγας Βασίλειος και ο Άγιος Γρηγόριος οι οποίοι βαπτίστηκαν -περίπου- στα 32 τους χρόνια. Ήταν προϋπόθεση να προχωρήσει κάποιος στην κάθαρση της καρδίας. Έτσι και ο Κωνσταντίνος βαπτίστηκε λίγο πριν το τέλος της επιγείου ζωής του από τον Επίσκοπο Νικομηδείας. Ο Μέγας Κωνσταντίνος κοιμήθηκε το 337 μ.Χ.
Επιμέλεια: Λουκάς Νοταράς (21.5.2019)
Βιβλιογραφία / Πηγές / Σύνδεσμοι:
-Κωνσταντίνος ο Μέγας και η ιστορική αλήθεια, π.Γεωργίου Μεταλληνού, τ.Κοσμήτορα της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
-Λόγοι για τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη τους Ισαποστόλους, τόμοι Α' και Β', αρχιμανδρίτου Ανανία Κουστένη, Εκδόσεις Ακτή, Λευκωσία, 2013.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου