Ο ατρόμητος Εθνομάρτυρας Κυδωνιών Γρηγόριος (+3.10.1922), Δ' μέρος

Ύστερ' από τον λίγο ήλιο, που έλαμψε στην Μικρά Ασία, μαύρισε πάλι ο ουρανός. Κακά μαντάτα ερχόντανε από το μέτωπο, πως ο στρατός μας έκανε υποχώρηση.

Φόβος και τρόμος έπιασε τους δυστυχισμένους Χριστιανούς. Ο αρμοστής Στεργιάδης, παλιάνθρωπος χειρότερος από τους Τούρκους, αφού βασάνισε τους Μικρασιάτες Χριστιανούς, μη λογαριάζοντας μήτε αρχιερέα, μήτε Πατριάρχη, έστειλε ένα ''κρυπτογράφημα'' στους αντιπροσώπους της αρμοστείας να φροντίσουν να συσκευάσουν τα αρχεία όλες οι υπηρεσίες και να είναι έτοιμοι να φύγουν σε πρώτη διαταγή, χωρίς να μάθει ο λαός τίποτα. Ο προκομμένος αυτός τύραννος, παρουσιάσθηκε άξαφνα και χάθηκε άξαφνα, χωρίς να μάθει ο κόσμος από που κρατούσε η σκούφια του και γιατί του δόθηκε τόση εξουσία, ενώ ήταν ένας μισότρελλος και κακός άνθρωπος, εχθρός του Ελληνισμού! Η πρόστυχη αυτή ενεργειά του στάθηκε άξια για το σιχαμερό υποκειμενό του. 

 

Όπως και να είναι, η ελληνική κυβέρνηση είχε πάρει απόφαση να αφήσει την Μικρά Ασία στα χέρια του Τούρκου, ύστερα από το σπάσιμο του μετώπου. Στο Αϊβαλί οι δημόσιες υπηρεσίες κι η χωροφυλακή μαζέψανε τα αρχεία τους και φύγανε στην Μυτιλήνη, παρατώντας την πολιτεία στην τύχη της. 

 

 

Ο πολύπαθος μητροπολίτης απόμεινε μοναχός, με το τρομαγμένο ποίμνιό του, που περίμενε από αυτόν την σωτηρία του. Τι μπορούσε να κάνει όμως; Οι Τούρκοι κατεβαίνανε σαν ανήμερα θηρία. Ο μητροπολίτης Γρηγόριος έκανε ό,τι μπορούσε για να δώσει θάρρος στους χριστιανούς. Αυτός κ' οι δημογέροντες πήρανε απόφαση να μείνουνε στην πολιτεία όλοι οι Αϊβαλιώτες. 

 

Οι πρώτοι Τούρκοι μπήκανε στο Αϊβαλί στις 29 Αυγούστου, ανήμερα του Προδρόμου, κ' ήτανε τσέτες, δηλαδή αντάρτες, του σχοινιού και του παλουκιού. Από την ημέρα ετούτη αρχίσανε τα πιο μεγάλα βάσανα του Αϊβαλιού, που ήτανε και τα τελευταία, γιατί δεν είχε πιά άλλα να προσφέρει, επειδή έσβησε για πάντα από το πρόσωπο της γης, δίχως να αναστηθεί πια ''η ωραία Παρθένος της Αιολίδος''. Στις 9 Σεπτεμβρίου έφταξε ο τουρκικός στρατός με αυτοκίνητα και καβαλαρία. Οι Τούρκοι ήταν εξαγριωμένοι κι ανήσυχοι, γιατί είχανε πληροφορίες, πως η πολιτεία ήτανε ένα κάστρο γεμάτο τουφέκια και σπαθιά. 

 

Στις 15 Σεπτεμβρίου έφυγε από το Αϊβαλί η 14η, και πήγε στον τόπο της η 4η μεραρχία, η λεγόμενη ''Χασάπ-Ασκέρ'', δηλαδή ''χασαπάσκερο'', ή σφάχτης. Ο Μητροπολίτης Γρηγόριος πήρε πάλι το θάρρος να ζητήσει να κάνει επίσκεψη στον σωματάρχη Σουμπρή-Πασά, που είχε πάγει μαζί με την 4η Μεραρχία. Ο Τούρκος Πασάς δεν τον δέχτηκε. Ο καημένος ο δεσπότης κατάλαβε πια τι τον περίμενε, αυτόν και τους χριστιανούς. 

Στο μεταξύ οι Τούρκοι μαζεύανε τους νέους και τους σκοτώνανε μαζεμένους, και πρώτα απ' όλους τουφεκίσανε όσους είχανε υπηρετήσει στον ελληνικό στρατό. Ο Φρούραρχος έβγαλε και διαταγή να μη φύγει κανένα καΐκι, κι όλα τα πλεούμενα να μαζευτούνε στον κόρφο του Άι Νικόλα, μακρυά από την πολιτεία. 

Στο μεταξύ αράξανε δυο παπόρια ελληνικά με αμερικανική σημαία, και πήρανε όσους χριστιανούς μπορέσανε και τους περάσανε στην Μυτιλήνη και στ' άλλα ελληνικά μέρη. Όσοι απομείνανε στην πολιτεία, σκοτωθήκανε όλοι. Οι παπάδες κ' οι προύχοντες λέγανε στον δεσπότη να ζητήσει προστασία από τον πρόξενο της Γαλλίας, εκείνος, όμως, απαντούσε με γερή φωνή: 

''Δεν φεύγω. Θα αποθάνω, αλλά δεν θα εγκαταλείψω την θέσιν μου. Και ένας ακόμη να μείνει μόνον ενταύθα από το ποίμνιον μου, έχω χρέος να μείνω και εγώ''. 

Απόμεινε, λοιπόν, περιστοιχισμένος από 21 παπάδες κι από τους ψαλτάδες, που φορέσανε κι αυτοί ράσα, για να γνωρίζουνται, πως ήτανε άνθρωποι της Εκκλησίας. 

Επιμέλεια: α.α.κ. (4.7.2019) 

***

Βιβλιογραφία / Πηγές /Σύνδεσμοι:

-σύνοψη από: τρία άρθρα του Φώτη Κόντογλου, στην εφημερίδα ''Ελευθερία'' (27.12.1964, 3.1.1965 και 10.1.1965).
-Ανάτυπο από τα ''Ενοριακά Νέα'' του Αγίου Γεωργίου Διονύσου επί προϊσταμενίας αρχιμανδρίτου Μάρκου Κ. Μανώλη υπό τον τίτλο: ''Ατρόμητος Εθνομάρτυς ο Κυδωνιών Γρηγόριος'', Διόνυσος 2009.